Amerikalı yönetmen Francis Ford Coppola’nın “İçinde yaşadığımız topluma dair düşüncelerini kuvvetli şekilde etkilediğini” söyleyerek paylaştığı, bugüne kadar yazılmış tüm ekonomi kitapları bize aynı dersi anlatır:
Para…
Zahmetli ve karmaşık takas sistemine çare olarak yaratılmış, böylece insanlar mallarını yüklenip durmak külfetinden kurtulmuştur. Gelgelelim bu tarih yorumunda küçük bir kusur vardır: Bugüne kadar bu teoriyi destekleyen herhangi bir veri bulunamamıştır.
İki kitabı kısaca tanıyalım…
BORÇ
Sayfa: 550
David Graeber kitabı Borç’ta, sorgulamadan kabul ettiğimiz bu fikirleri ustalıkla tersine çeviriyor: Tarıma dayalı ilk toplumların ortaya çıkışına kadar, yani madeni ya da kâğıt paranın icadından çok daha önce, insanlar gelişkin bir kredi sistemiyle yaşayıp, mallarını bu yolla değiş tokuş ediyorlardı. Ne olduysa sonra oldu, toplumlar alacaklı ve borçlu olarak ikiye bölündü.
O dönemden beri, dünya genelinde borç ve borç affı politik tartışmaların ana konusunu teşkil etmiştir. Öyle ki, antik döneme ait hukuksal ve dini belli başlı eserlerin lisanını ve kavramlarını, kökü geçmişe uzanan bu borç tartışmaları şekillendirmiş, dahası, ahlaki ve felsefi temel değerlere de son biçimini vermiştir.
Öte yandan sayısız halk hareketini de tetiklemiştir. Graeber, halklar olarak bugün hâlâ aynı savaşın pençesinde kıvrandığımızı gösteriyor…
TIRIŞKADAN İŞLER
Sayfa: 416
VARLIĞIYLA TOPLUMA ZARAR VEREN İŞLER
Graeber Tırışkadan İşler’de, kimseye faydası dokunmayan, hiçbir anlamı olmayan, hatta belki varlığıyla topluma zarar veren işleri didik didik ediyor ve bunların kuşaklar boyunca nasıl katlanarak çoğaldığını, cesurca ve sağlam değerlendirmelerle ortaya koyuyor.
David Graeber’in, bu kitabın temelini oluşturan Tırışkadan İşler Üzerine başlıklı makalesi, 2013’te, yayınlandığı an milyonların dikkatini çekmişti. Bankacılardan avukatlara, iletişimcilerden sivil toplum çalışanlarına hemen her sektörden birçok insan, yazara içinde bulunduğu durumu anlatmak için e-postalar göndermişti.
Makalenin bu denli büyük bir sarsıntı yaratmasının nedeni, yapmakta olduğu işin tırışkadan olduğunu aslında herkesin bilmesi, dile dökülemese de bunun içten içe hissedilmesiydi.
David Graeber
ŞAŞILACAK VE BASİT BİR YOL
Occupy Wall Street hareketinin de öncülerinden olan David Graeber, açık ofislerin kuytularında, plazaların koridorlarında, etrafında olup bitenle biraz olsun ilgilenen çalışanların birbirlerine fısıldadıkları malumu, Tırışkadan İşler’de yüksek sesle ilan ediyor.